امروز چهارشنبه 19 اردیبهشت 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

کمرویی کودکان و راهکارهای حل مشکل

 0

یکى از مشکلاتى که اغلب کودکان و نوجوانان تجربه اى از آن در ذهن دارند، احساس خجالت و کمرویى است. کمرویى به مفهوم احساس ناراحتى کردن از بودن در جمع است. کودک خجالتى در موقعیت هاى ناآشنا و هنگام تعامل و گفت وگو با دیگران عصبى و مضطرب مى شود. یک کودک خجالتى، زمانى که تصور کند مورد توجه اطرافیانش قرار گرفته است، بى نهایت ناراحت و پریشان مى شود. یک کودک خجالتى ترجیح مى دهد شاهد بازى کودکان دیگر باشد، ولى خود به بازى آنها نپیوندد. بیشتر کودکان در شرایط مختلف قدرى احساس خجالت و کمرویى مى کنند، اما کودکانى که این مشکل را به صورت حاد دارند، در تمام اوقات زندگى شان احساس خجالت و شرمسارى مى کنند. این احساس نه تنها مى تواند بر رشد اجتماعى کودک تاثیرى منفى به جا گذارد، بلکه مى تواند موجب کاهش عملکرد تحصیلى و افت آموزش و یادگیرى او شود. احساس خجالت و کمرویى احساسى دوسویه است؛ احساسى است مرکب از هیجان هایى مثل ترس و علاقه، تنش و رضایت، میل و اضطراب. احساس خجالت موجب تند شدن ضربان قلب و بالارفتن فشار خون مى شود. با یک مشاهده ساده مى توان آثار خجالت و کمرویى را در چهره کودک تشخیص داد. کودکان خجالتى روى شان را از دیگران بر مى گردانند، به پایین نگاه مى کنند و حرکات و سخنان شان بسیار احتیاط آمیز است. صداى آنها حین گفت وگو خیلى آهسته، لرزان و مردد است. همچنین کودکان خردسال ممکن است انگشت دست شان را بمکند، حرکات محجوبانه از خود نشان دهند، لبخند بزنند و خودشان را به کنارى بکشند.به طور کلى، احساس خجالت و کمرویى با دو نوع رفتار قابل شناسایى است؛ ملاحظه کارى و دورى از اجتماع. کودکان زیر دوسال، نسبت به افراد غریبه اى که در اطراف خود مى بینند، احساسى از دورى گزیدن و امتناع از روبه روشدن در خود دارند. برخى از کودکان 4 _ 3ساله نیز ممکن است بازى هاى آرام و دور از جمع را - که کمترین نیازى به تعاملات اجتماعى دارد - بر بازى هاى گروهى و جمعى ترجیح دهند.

علل خجالت و کمرویى در کودکان
برخى از علل کمرویى کودکان ممکن است ناشى از یک علت و یا آمیزه اى از چند علت زیر باشند:
ژنتیک: برخى تحقیقات نشان مى دهند که ممکن است کمرویى و احساس خجالت ارثى باشد.
عوامل شخصیتى: نوزادان حساس و تحریک پذیر ممکن است در آینده خجول و کمرو شوند.
رفتارهاى آموخته شده: کودکان از طریق مشاهده رفتار دیگران، شیوه تعامل با اجتماع را یاد مى گیرند. آنها بیشتر رفتارها و عکس العمل هاى والدین شان را الگو قرار مى دهند. والدین خجالتى و کمرو، کودکانى خجول بار مى آورند.
روابط خانوادگى: کودکانى که روابط و ارتباطات خانوادگى _ اجتماعى کمى دارند، از حضور در اجتماعات امتناع مى ورزند. از طرف دیگر، والدین حمایت گر ممکن است با رفتارهاى افراط آمیز خود، ترس حضور در موقعیت هاى جدید را در دل فرزندان شان به وجود آورند.
فقدان تعاملات اجتماعى: کودکانى که از جمع و اجتماع دور نگه داشته شده اند، ممکن است از بودن در بین سایرین احساس ناراحتى و فشار کنند. آنها فاقد مهارت هاى اجتماعى مطلوب هستند و چون نمى دانند در جمع چه باید بکنند، لذا ترجیح مى دهند در گوشه اى تنها و ساکت بنشینند.
تجارب انتقاد آمیز و ناگوار: کودکانى که مرتب از سوى والدین و اعضاى خانواده شان مورد انتقاد، سرزنش و تمسخر قرار مى گیرند دچار ضعف، ناتوانى، کمبود اعتماد به نفس و شرمسارى مى شوند.
ترس از شکست: کودکانى که دچار شکست هاى پى در پى شده اند، ممکن است از ترس شکست هاى بعدى، انزوا و دورى گزیدن از جمع را برگزینند.
توجه بیش از اندازه: والدینى که مرتب درباره گفته ها و نظرات دیگران راجع به کودک صحبت مى کنند، ممکن است ترس از ابراز وجود را در دل فرزندشان به وجود آورند. این کودکان تصور مى کنند که مدام زیر ذره بین هستند و هر حرفى بزنند و هر کارى که انجام بدهند، موشکافانه تجزیه و تحلیل خواهد شد. به همین دلیل ترجیح مى دهند، هیچ صحبتى نکنند.
کمرویى اختیارى: برخى از کودکان به طور اختیارى کمرویى را انتخاب مى کنند. این گروه رفتارهاى خجالت آمیز بیشترى نسبت به کودکانى که وارد محیطى جدید مى شوند، از خود نشان مى دهند.
چرخه باطل کمرویى در کودکان
اگر کودکى در موقعیت اجتماعى احساس شرمسارى و خجالت مى کند، ممکن است خودش را به دلیل رفتار خجولانه اش سرزنش کند. این فرآیند مى تواند موجب خودآگاهى و خوددارى بیشتر او از تعاملات اجتماعى شود و او را نسبت به شیوه عکس العمل هاى آینده اش حساس و آگاه کند. به تدریج اعتماد به نفس این کودکان کم مى شود و این کاهش موجب کمرویى بیشتر او در شرایط بعدى مى شود.احساس کمرویى کودک چه زمانى مشکل ساز است؟ بدیهى است کودک هنگام ورود به محیطى جدید، ابتدا کمى احساس ناراحتى کند، ولى بعد از مدتى که احساس آرامش مى کند مى تواند خود را در محیط باز یابد و با دیگران ارتباط برقرار کند. هر چه تجربه کودکان از بودن در محافل و اجتماعات کمتر باشد، این احساس در آنها پایدارتر است، و هر چه کودکان بیشتر در محیط هاى جمعى و گروهى باشند، شدت کمرویى آنها نیز کاهش خواهد یافت. کودکانى که فاقد مهارت هاى اجتماعى هستند و یا خودپنداره ضعیف ترى دارند، بیشتر احساس خجالت مى کنند.
علائم کمرویى در کودکان
کودک خجالتى ممکن است: از جمع سایرین دورى گزیند و تمایلى براى یادگیرى مهارت هاى اجتماعى نشان ندهد، دوستان کمى داشته باشد، از شرکت در محافلى که تعاملات اجتماعى زیادى به همراه دارد (مثل اجراى نمایشنامه، خواندن سرود، نواختن موسیقى و...) امتناع کند، از تمام استعدادها و توانایى هایش از ترس این که مورد قضاوت و داورى قرار گیرد، استفاده نکند، احساس اضطراب شدید داشته باشد، علائم جسمانى خاصى مثل لکنت زبان، بریده بریده حرف زدن و.... از خود نشان دهد.
شیوه هاى کمک به کودکان خجول
به منظور کمک به کودکان خجالتى مى توان از نکات زیر بهره جست (هیسون و ترایست، 2001):
1- درک و پذیرش کامل کودک: حساس بودن نسبت به علایق و احساسات کودکان موجب نزدیکى بیشتر والدین به فرزندشان مى شود. والدین با این کار نه تنها به کودک نشان مى دهند که برایش ارزش و احترام قائلند، بلکه اعتماد به نفس او را نیز تقویت مى کنند.
2- پرورش عزت نفس: کودکان خجول و کمرو به احتمال زیاد خودپنداره اى منفى از خود در ذهن دارند و احساس مى کنند که مورد پذیرش هیچ کس نیستند. به همین دلیل بهتر است روش هاى دوست یابى کودک را تقویت نمود و او را تشویق کرد تا خود براى دوستى پیشقدم شود. سعى کنید هرگاه که کودک کار مثبت و ارزنده اى انجام مى دهد، او را تشویق کنید. پژوهش ها نشان مى دهند کودکانى که احساس خوبى نسبت به خود دارند، کمتر دچار شرمسارى و خجالت مى شوند.
3- پرورش مهارت هاى اجتماعى: رفتارهاى اجتماعى کودک را تقویت کنید. هوینگ پیشنهاد مى کند که خوب است به این گروه از کودکان جملات و عبارات مودبانه و اجتماعى مثل «مى توانم با شما بازى کنم؟» و.... آموخته شود. همچنین اگر فرصتى پیش آمد، این کودکان را با کودکان کوچک تر از خودشان هم بازى کنید، زیرا کودکان خجالتى هنگام بازى با کوچک ترها احساس خودابرازگرى بیشترى دارند (فورمن و هارتاپ، 1979) بازى کردن با گروه هاى جدید همسالان نیز به آنان فرصت مى دهد که احساس راحتى و موفقیت بیشترى در یافتن دوست هاى جدید بکنند.
4- قرار دادن کودک خجالتى در موقعیت هاى جدید: کودک را به محیط هایى که براى او آشنا نیست ببرید. اجازه دهید که با کودکان دیگر بازى کند. سعى کنید امنیت او را از هر لحاظ تامین کنید و آنچه را که دوست دارد در دسترسش قرار دهید.
5- خجالتى بودن همیشه بد نیست: در نظر داشته باشید، برخى از ویژگى هاى کودکان خجالتى مى تواند مثبت و پسندیده هم باشد، از جمله؛
کودک در کارهاى کلاسى و مدرسه اى خود موفق عمل مى کند، رفتارى عطوفت آمیز و ملایم از خود نشان مى دهد، با دقت به گفته هاى دیگران گوش مى دهد،خوب مراقب اطراف خود است و با احتیاط کار مى کند.علاوه بر آن گاه به نظر مى آید که کودک خجول از این که از سوى دیگران نادیده گرفته مى شود، چندان ناراحت نیست و هیچ کمبودى از این بابت در خود حس نمى کند.
مداخلات و کمک هاى والدین
پدر و مادر بیش از آن که تصور مى کنند، بر زندگى فرزندشان تاثیر مى گذارند. به همین دلیل توصیه مى شود:
1 _ دقت کنید لقب «خجالتى» به فرزندتان ندهید. کودکان و (بزرگسالان) تمایل دارند صفت هایى را که به آنها نسبت مى دهند، درونى سازند و همان گونه رفتار کنند. آنچه شما به فرزندتان مى گویید، تاثیر زیادى بر افکار و رفتار او دارد.
2 _ اجازه ندهید سایرین هم فرزندتان را خجالتى صدا کنند، زیرا کودکان یاد مى گیرند که خودشان را از طریق چشم و یا کلمات دیگران ارزیابى کنند.
3 _ هیچ گاه زمانى که فرزندتان دچار شرمسارى و خجالت شده است، او را مورد انتقاد قرار ندهید. سعى کنید همواره او را درک کنید، با او همدلى داشته باشید و حمایت گر او باشید.
4 _ فرزندتان را تشویق کنید تا درباره علت خجالت کشیدنش با شما صحبت کند.
5 _ درباره دوران کودکى خودتان و زمانى که خجالت مى کشیده اید، با فرزندتان صحبت کنید و برایش شرح دهید که چگونه با این احساس خود مقابله مى کردید. از آن جایى که بیشتر کودکان، والدین شان را کامل و بى نقص مى دانند، ممکن است روش آنها را براى رویارویى با احساس شرمسارى شان تحسین کنند و همان کارها را به کار بندند.
6 _ سعى کنید رفتارهاى اجتماعى خودتان را بررسى کنید و الگوى خوبى از اعتماد به نفس براى فرزندتان باشید.
7 _ کودک را از قبل براى موقعیت جدید آماده سازید. براى مثال اگر قرار است کودک به تولد دوستش برود، با او در این باره صحبت کنید. براى او شرح دهید که بچه ها به طور معمول در مهمانى هاى تولد چه کار مى کنند.
8 _ سعى کنید کودک خجالتى را ابتدا با گروه هاى کم جمعیت رو به رو کنید. در برخى موارد که کودک به همراه یکى از افراد خانواده خود است، کمتر احساس شرمسارى و خجالت مى کند.
9 _ موقعیتى ایجاد کنید تا کودکان دیگر جلب فرزندتان شوند. براى مثال هنگامى که به پارک مى روید، چند اسباب بازى و سرگرمى جالب با خود به همراه ببرید تا کودکان دیگر به دور شما و فرزندتان جمع و خواهان بازى با فرزندتان شوند.
10 _ رفتارهاى اجتماعى کودک را تشویق کنید. تلاش هاى فرزندتان را هنگامى که سعى مى کند با احساس خجالت و شرمسارى خود به مقابله برخیزد مورد تقدیر و حمایت خود قرار دهید.
11 _ هدف هاى مقبول و دست یافتنى براى فرزندتان در نظر بگیرید. سعى کنید هدف هاى تان ساده باشند تا فرزندتان از رسیدن به آنها احساس اعتماد به نفس و سربلندى کند. براى مثال «سلام کردن» به سایرین _ اعم از کوچک و بزرگ _ به عنوان اولین گام.
12 _ شرایط و موقعیت هاى جدید براى رویارو شدن فرزندتان با اجتماع فراهم آورید. هدف، تغییر در شیوه رفتار کودک است. ابتدا با موقعیت هاى ساده تر و راحت تر، و به تدریج سخت تر و پیچیده تر. براى مثال، اگر کودک براى دوست شدن با کودک دیگر پیشقدم شد، به او جایزه بدهید.
چه موقع کودک نیاز به کمک دارد؟
احساس خجالت و کمرویى مى تواند هم براى والدین و هم براى خود کودک دردآور و ناراحت کننده باشد. سعى کنید هیچ گاه به کودکى که خجول و کمرو است، فشار نیاورید. بیشتر کودکان خجول خودشان مى دانند که خجالتى هستند و قدرت راحت بودن در جمع را ندارند. به همین دلیل بهتر است والدین و اطرافیان کودک این موضوع را زیاد به رخ او نکشند. در عوض مى توانند وقتى که کودک طبیعى رفتار مى کند، او را مورد حمایت و تشویق قرار دهند. در نظر داشته باشید، هیچ کودکى از ابتدا خجالتى و کمرو نیست. والدین و اطرافیان کودک هستند که او را مى ترسانند، خجالتى مى کنند و به این رویه مى کشانند. اگر احساس خجالت و کمرویى فرزندتان پایدار و جدى است، مى توانید از رهنمود ها و هدایت هاى روانشناسان و مشاوران کودک بهره گیرید. مواردى که آنها توصیه مى کنند عبارتند از:
- کنترل استرس و فشار روانى
- روش هاى آرام سازى عضلانى
- جلسات مشاوره
- آموزش مهارت هاى اجتماعى

ماندانا سلحشور
منبع: پارس نایس

تبلیغات متنی